Modern dünyaya yeni sınırlar çizerek girdik. İnsanlar, toplumlar, ülkeler arasında çizilen sınırlar, bize yeni kimlikler verdi. Yeni aidiyet duyguları ihdas etti. Sınırlar çizerek kendimizi güvende hissedeceğimizi sandık. Fakat artık bu sınırlar bize yetmiyor. Gönül coğrafyamıza, inanç iklimimize, maneviyat haritamıza dar geliyor.

İmparatorlukların yıkılıp ulus devletlerin kurulduğu 18. ve 19. yüzyıllar tarihin en uzun yüzyıllarıdır. Bu dönemde ortaya çıkan insan ve toplum tasavvurları, yeni siyasi, ekonomik ve siyasi sistemlerin de doğmasına neden oldu. İmparatorlukların adem-i merkeziyetçi yapısının yerini merkezî ulus devletler aldı. Farklı dil, kültür ve etnisitelerden oluşan toplumlar, tek bir etnik temele dayalı olarak tanımlandı. Türkiye gibi pek çok müslüman toplum, bugün bu dar, tek boyutlu ve yapay kimlik tanımlarından kurtulmaya çalışıyor.

Modern tarih anlatılırken bize genellikle şu söylenir: her ulus, belli bir bağımsızlık mücadelesinden sonra kendi devletini kurmuştur. Türkler, Araplar, İranlılar, Arnavutlar, Yunanlar, Fransızlar ve diğer dünya milletleri, zaten homojen birer bütün oldukları için devlet sahibi olmalıydılar. İmparatorlukların yıkılması bu uluslara kendi devlet kimliklerini kazanma imkanı sundu. Yani önce ulus vardı, sonra devlet.

Oysa bunun ne tarihen ne de felsefî olarak mümkün olmadığını biliyoruz. Tarihen seküler ulus devletler kurulana kadar modern manada bir “Türk milleti”, “Arap milleti” yahut “Afgan milleti”nden bahsetmek mümkün değil. Bu ismi taşıyan toplumlar, daha geniş ve kozmopolit bütünlerin parçasıydılar. Müslüman olmadan önce bile Türklerin herhangi bir “saf ırk yahut millet” olmak gibi bir iddiası hiçbir zaman olmadı. Onlarca Türk aşireti, boyu, Orta Asya’da Çin ve Moğol topluluklarıyla içiçe yaşamaktaydı.

Tıpkı diğer etnik toplumlar gibi Türkler de müslüman olduktan sonra yeni kimlik aidiyetlerine sahip oldular. Bir Türk, Arap, vs. olmanın ötesinde bir ümmetin parçası olmak, kimliklerini belirleyen ana siyasi tanım oldu. Din bağı, aşiret, boy, kabile, ulus bağlarından daha önce gelmekteydi. Türklerin bir cihan imparatorluğu kurmasını, diğer topluluklarla ve özellikle Kürtlerle kader birliği yapmasını sağlayan da bu ümmet kimliği oldu. Türk olanla Türk olmayan arasındaki sınırlar ortadan kalktı. Aynı şekilde Türkle Arap, Farsla Afgan, Afrikalıyla Hintli arasındaki sınırlar akışkan hale geldi.