EVLÝYALARIMIZ

Sultan Memduh Hz. :

Asýl adý Mahmut olan Sultan Memduh Hz. Hicri 1174, Miladi 1761 senesinde, Zilkade Ayý'nýn 20. günü Cumartesi gecesinde Tillo'da doðmuþtur. Önceleri anne ve babasýnýn terbiyesi altýnda büyüdü. Genç yaþta dedesi Ýsmail Fakirullah Hz.nin halifesi olan Ýbrahim Hakký Hz.nin yanýnda sarf, nahiv, tefsir, hadis ve fýkýh gibi pek çok dini ilimleri okudu.
Tasavvufi alanda da özellikle büyük dedesi Ýsmail Fakirullah Hz.nin marifet ve nurlarýn güzelliðini, hikmet ve esrarýn kaynaklarýný içeren tarikatýna baðlý kalýp, hizmet etmekle meþgul oldu. Kýsa süre içinde, hocalarý Ýbrahim Hakký Hz. ve ayný zamanda amcasý olan Þeyh Mustafa Hz.nin manevi terbiyesi ile, Ýbrahim Hakký Hz. tarafýndan Memduh yani Övülmüþ lakabýný kazanacaðýný müþdeledi. Ýlim, irfan ve irþad'ý sayesinde ünü dünyanýn her yerine yayýlmýþ ve kendisini görmek isteyen insanlar her yerden Tillo'ya akýn etmeye baþlamýþtýr. Tarikatý, dedesi Þeyh Ýsmail Fakirullah Hz.nin Uveysiyye tarikatýna dayanýr. Sultan Memduh Hz.nin zevcesi kendisi gibi Velayet Makamý'na yükselmiþ olan Zemzem'il-Hassa'dýr. Büyük Veli Sultan Memduh Hz. alemde elde ettiði kemalat ile 47.000 beyitlik bir divan yazmýþtýr. Deðeri ölçülmeyecek kadar kýymetli olan bu eser tasavvufi olup, Arapça, Farsça ve Türkçe dir.
Hicri 1263, Miladi 1847 senesinde Dar-ý Fenâdan Dar-ý Bekâya irtihal eden Sultan Memduh Hz.nin kabri Ýlçe'de kendi ismiyle anýlan Sultan Memduh Türbesi'ndedir. Türbe, Tillo'da yüksek bir sýrttadýr. 1830 yýlýnda Sultan Memduh Hz. tarafýndan oðlu Þeyh Abdurrahman için yaptýrýlmýþ, kendiside ayný türbede defnedilmiþtir.


--------------------------------------------------------------------------------

Þeyh Hamza-El Kebir Hz. :

Doðum tarihi bilinmemektedir. Hýms Vilayeti'ne baðlý Tedmur denilen yerden gelmiþtir. Soyu büyük Sahabi Halid Bin Velid'e (R.A.) dayanýr.
Babalarý Ebu Said-i Maðzuni, Hicri 470, Miladi 1077 ile Hicri 561, Miladi 1166 yýllarý arasýnda yaþayan Abdülkadir Geylani Hz.ne muasýr olmuþ, hatta birbirlerine karþýlýk ders vermiþlerdir.
Baþta Ýsmail Fakirullah Hz.nin tespiti olmak üzere tevatürle sabit olan O'nun büyük velayeti ve Kutb'ul Aktab makamýna ulaþmýþ, Tillo'nun baþta gelen velilerinden biri olmuþtur. Tarikatý Hamzaviyye tarikatýdýr. 12 erkek çocuðu olmuþtur. Bunlarýn hesi velayet makamýna müþerref olmuþlardýr.
Þeyh Hamza El-Kebir Hz.Hicri 669, Miladi 1271 tarihinde vefat etmiþtir. Kabri þerifi Tillo'da keni adýna yaptýrýlan türbededir.


--------------------------------------------------------------------------------

Þeyh Mücahid Hz. :

Asýl adý Ýbrahim olan Þeyh Mücahid Hz. Kutb'ul Aktab Þeyh Hamza El-Kebir Hz.nin oðludur. Doðum tarihi bilinmeyen Þeyh Ýbrahim El-Mücahid Hz. Tillo'da dünyaya gelmiþ ve babasý gibi Velayet Makamý'na yükselmiþtir.
Ýbrahim Hakký Hz. eserlerinde O'nun çok sayýdaki kerametlerinden bahsetmiþtir. Divaný olduðu söylenmektedir. Ankara Üniversitesi Ýlahiyat Fakültesi'nde kendisi hakkýnda master çalýþmasý yapýlmýþtýr. Soyu oðlu Þeyh Hasan yoluyla devam etmektedir.
Þeyh Ýbrahim El-Mücahid Hz. Hicri 660, Miladi 1262 senesinde babasýndan önce Týllo'da vefat etmiþtir. Ýlçe'de adýna yapýlmýþ olan türbede metfundur. Halen Ýlçe'de onun soyundan gelen aileler ve adýný taþýyan bir mahalle mevcuttur.


--------------------------------------------------------------------------------

Zemzem'il-Hassa Hz. :

Doðum tarihi 1765, Vefat tarihi ise 1852 yýllarýdýr. Þeyh Mustafa Fani Hz.nin kýzýdýr. Sultan Memduh Hz.nin eþidir. Kendisine has divaný vardýr. Yaþantýsý ibadet ve zikir ile geçmiþtir. Sultan Memduh Hz. Türbesi'nde metfundur.
1890 yýlýnda Tillo'ya gelen Bediüzzaman, Kubbe-i Hasiye denilen bu kubbede tek baþýna kalarak Kamus-u Okyanus adlý lügatý babu's-sin'e kadar (1.155 sahife) ezberlemiþtir. Bu arada kardeþi Mehmet'in getirdiði yemeðin tanelerini karýncalara verip, suyuna da ekmeðini batýrarak yermiþ.Neden böyle yapýyorsun? diyenlere Bediüzzaman: Karýncalarýn içtimai hayatlarýnda malikiyet, çalýþkanlýk, yardýmlaþma ve vazifeþinaslýk var. Ben bunu gördüðüm için bunlarýn Cumhuriyetçi oluþlarýna mükafaaten kendilerine yardým etmek istiyorum. diye cevap verir.


--------------------------------------------------------------------------------

Þeyh Muhammed El Hazin Hz. :

Þeyh Muhammed El-Hazin Miladi 1820 yýllarýnda Siirt'ten 10 Km. Aydýnlara 8 Km.,Mesafedeki Dereyamaç (Fersaf) Köyü'nde dünyaya gelmiþtir. Dereyamaç'a Aydýnlar Ýlçesi'ne giden yol ayrýmýndan gidilmektedir.
Þeyh Muhammed El-Hazin Hz. genç yaþta Irak'a Þeyh Osman'ýn yanýna ilim tahsiline gider. Siirt'e döndüðünde Ulu Cami'de va'az ve nasihatlara baþlar.
Hicri 1308, Miladi 1891 yýlýnda vefat eder. Fersaf'ta (Dereyamaç Köyü bulunan türbesi halk tarafýndan ziyaret edilmektedir.
Þeyl-ül Hazil Hz. hayatta iken, türbesinin yerini göstererek Halid Bin Velid'in (R.A.) savaþ sýrasýnda çadýrýný buraya kurduðunu söylediði rivayet edilir. Türbenin yapýmý sýrasýnda topraðýn altýnda birkaç ok ve kývýrcýk saçlý bir þehit bulunmuþtur.


--------------------------------------------------------------------------------

Þeyh Ebü'l Vefa Hz. :

Ebü Vefa Hz. Abdülkadir Geylani zamanýnda yaþamýþ, Þeyh Memduh Þembeði'den tarikat alan Ebü Vefa Veli olmadan önce yol kesermiþ, Þeyh Þembeði Tövbe etsin diye haber göndermesinden sonra yaðma ettiði mallarý ve hayvanlarý geri verir ve tövbe eder, ondan sonra Allah yolundan bir adým ayrýlmaz.
Þehrin giriþinde bir arsada etrafý lahit benzeri bir taþla benzeri çevrili, üstü açýk bir türbede metfundur. Sonradan türbenin bulunduðu arsada büyükçe bir cami inþa edilmiþtir.


--------------------------------------------------------------------------------

Molla Halil Hz. :

Üstad Siirt'li Molla Halil, Hz. Ömer (R.A.) sülalesinden olup, Hicri 1267, Miladi 1757 yýlýnda Hizan'ýn Gulpik Köyü'nde tevellüt etmiþtir. Babasý Molla Hüseyin'dir. Þeyh Halit Hacý Hüseyin, Þeyh Ýzzettin, Hacý Hüseyin, Molla Yusuf, Þeyh Musa Ez Zuli (Zuli tarikatý'nýn reisi) yoluyla soyu Hz. Ömer (R.A.)ya ulaþýr. Eserleri, deðerli bir Alim ve yüksek bir zat olduðunun delilidir. Üstad Molla Halil, tahsilinin ilk yýllarýnda babasý, Molla Hasan'ýn vasýtasýyla Marifetname sahibi Ýbrahim Hakký Hz.nin duasýna mazhar olmuþtur. Tahsilini þark alimlerinden, Molla Mahmud-u Umeydi'nin yanýnda tamamladýktan sonra Siirt'e gelmiþtir. Hayatýnýn geri kalan kýsmý eser yazmak, yaymak ve talebelere ders vermekle geçmiþtir. Ayný zamanda tarikat ile meþgul olmuþ, Kadiri Tarikatý'nýn meþhur keramet sahibi Irak'lý Ahmed Reþidi'nin mensubudur.
Bu kýsa hayatý, Bursalý Tahir'in Osmanlý Müellifleri adlý eserinden alýnmýþtýr.
Vefatý Hicri 1259, Miladi 1843 yýlýnda olmuþtur. 20 kadar eseri bulunmaktadýr. Türbesi Siirt'te Bileyliye Mezarlýðý'ndadýr.


--------------------------------------------------------------------------------

Þeyh Musa Hz. :


Türbesi Siirt Doðan Mahallesi'ndedir. Þeyh Musa'nýn, Þeyh Ýlyas, Þeyh Naccar ve Þeyh Türki'nin hocasý olduðu söylenir. Þeyh Musa'nýn kerametlerinden biri, Cuma Namazý'na gittiðinde tarlasýný O'nun yerine bir arslanýn sürmesidir.




--------------------------------------------------------------------------------

Þeyh Hattab Hz. :

Hicri 1626, Miladi da Siirt'te doðmuþ olan bu zat, baba tarafýndan Hz. Ömer (R.A.)'e ulaþýr.
Akli ve nakli ilimleri Siirt'in baþ alimi Ömer Alim'le Müftü Hüseyin'den okuyarak kazandýðý iktidar ve ehliyete binaen, ilim icazetini Müftü Hüseyin'den almýþtýr.
Hac farizesini ifa maksadýyla Hicaz'a gittiðinde Mekke-i Mükerreme Müftüsü büyük Alim Zeyni Dehlan'dan ders almýþ ve icazetname almýþtýr.
Hicaz'dan döndükten sonra Cerrah Camii'nde ilim yaymaya baþladý. Tefsir, hadis ve diðer ilimlerdeki ihtisasýyla kýsa zamanda þöhret kazandý.
Bir tefsiri þerifinin meydana getirilmesindeki azmine ömrü vefa etmemiþtir. Fenni sarfta Ümmu'l-Ulüm Nanude Ebu'l-Ulum mantýkta Mizanu'l-Ulum adlarýnda telifleri, bedi ve beyanda ve ilmi kalemde, usulü fýkýhta ve tecvitte birer manzumesi vardýr.
Hikmetli sözleri, münacatta þiirleri meþhurdu. Çok güzel konuþur ve cemaati etkilerdi.
Ýmam ve müderrisi olduðu Ýl Merkezi'nde Cerrah Camii'ndeki özel türbede metfundur.


--------------------------------------------------------------------------------

Þeyh Þerafettin Hz. :

Hem ilmi ve þiirleri hem de cesaretiyle ünlü, devlete itaatý benimsemiþ bir insandýr. Ona göre itaatsizlik kibirden ileri geliyor. Þeyh Þerafettin Hz. 1. Dünya Savaþý'nda Ruslar Kars'a girdiklerinde binbaþý rütbesiyle Hasankale'ye gider. Dönüþte gönüllü toplayarak savaþa katýlýr. Ruslar Siirt ve Bitlis arasýna geldikleri zaman halkýn Siirt'ten göç etmesini engeller. Þeyh Þerafettin Hz. Milli Mücadele'den sonra ortaya çýkan bazý ayrýlýkçý hareketleri bastýrmýþ, aþýret arasýndaki kavgalara son vererek birliði saðlamýþtýr. Türbesi Ýl Merkezi'nde bulunmaktadýr.



--------------------------------------------------------------------------------

Þeyh Celaleddin Hz. :

Þeyh Celaleddin (KARDEÞ yakýn tarihimizin yetiþtirdiði büyük din alimlerindendir. Memozin'i Arapça'ya tercüme etmiþ, ayrýca çok deðerli dini incelemeleri vardýr. Zürriyeti olmadýðý için zengin kütüphanesi Siirt Müftülüðü'nce muhafaza altýna alýnmýþ olup, türbesi Ýl Merkezi'nde bulunan Cerrah Camii'nde bulunmaktadýr.

alýntý