dinimiz, bir kýsým fiil ve davranýþlarý yasak kýlmýþ, Kitap ve Sünnet bunlarý tespit etmiþtir. Sözgelimi murdar hayvan (meyte), kan, domuz eti, þarap... vb. þeylerin yenilip içilmesi, alýnýp satýlmasý, ilaç olarak kullanýlmasý haram kýlýnmýþtýr. Ancak zaruret halinde bunlardan zaruret miktarýnda (ölmeyecek kadar) yenilip içilmesinin (el-Bakara, 173; el-Maide, 3; el-Enam, 119) meþru olduðu beyan buyrulmuþtur.


Söz konusu ayet-i celilelerden, Ýslâm fakihleri, zaruretlerin bir ölçüde dinen yasaklanmýþ þeyleri mübah kýldýðý ve zaruret halinde sadece ayet-i kerimelerde beyan edilen yasaklarýn deðil, zaruret halinin giderilmesi için yapýlmasý zorunlu ve baþka bir çare olmayan bütün yasaklarýn zaruret miktarýnca iþlenmesinin caiz ve mübah olduðu sonucuna varmýþlardýr.


O halde, ölmüþ kimselerden tedavi maksadýyla organ ve doku alma ve bunlarý hasta veya yaralý kimselere nakletme konusunda bir hükme ulaþabilmek için;


Zarurete binaen, cesedin kesilmesi, organ ve dokularýndan bir kýsmýnýn alýnmasýnýn caiz olup olmadýðý,


Hastalýðýn tedavisinin zaruret sayýlýp sayýlmayacaðý (Haram ile tedavinin hükmü


Organ ve doku nakli caiz ise hangi þartlarla caiz olduðunun bilinmesi gerekmektedir.


Ýslam fakihleri, karnýnda canlý halde bulunan çocuðun kurtarýlmasý için ölü annenin karnýnýn yarýlmasýna,


Baþka yoldan tedavileri mümkün olmayan kimselerin kýrýlmýþ kemiklerinin yerine, baþka kemiklerin nakline,


Bilinmeyen hastalýklarýn öðrenilmesi ve hayatta bulunmalarý sebebiyle ölülere nisbetle daha çok þayan-ý ihtiram olan hastalarýn tedavilerinin saðlanabilmesi için, yakýnlarýnýn rýzasý alýnmak suretiyle, ölüler üzerinde otopsi yapýlmasýnýn caiz olacaðýna,


Fetva vermiþler, canlý bir kimseyi kurtarmak için, ölünün bir parçasýný itlaf etmeyi caiz görmüþlerdir. Nitekim, Müþavere ve Dini Eserleri Ýnceleme Kurulu;nun 16.4.1952 tarih ve 211 sayýlý kararýnda, özetle;


âmmenin menfaat ve maslahatý göz önünde tutularak, bilinmeyen bir hastalýðýn bilinir hale gelmesi, hastalýðýn bilinmemesinden doðacak âmme zararýnýn önlenmesi, hayatta bulunmalarý sebebiyle daha þayan-ý ihtiram olan hastalarýn tedavilerinin saðlanmasý gibi maslahat ve þerî hikmetlerin husule gelmesini temin için, yakýnlarýnýn rýzasý alýnarak, ölüler üzerinde otopsi yapmanýn caiz olacaðý ve bu gibi sebepler dolayýsýyle ölüye gösterilmesi gereken hürmet ve tekrimin zevaline katlanmanýn, Ýslamî hükümlerin bir gereði olduðu ifade olunmuþtur.


Ýslam fakihleri, açlýk ve susuzluk gibi, hastalýðý da haramý mübah kýlan bir zaruret saymýþlar, baþka yoldan tedavileri mümkün olmayan hastalarýn haram ilaç ve maddelerle tedavilerini caiz görmüþlerdir. Günümüzde kan, doku ve organ nakli ve tedavi yollarý arasýna girmiþ bulunmaktadýr. O halde, hayatý veya hayatî bir uzvu kurtarmak için baþka çare olmadýðýnda, kan, doku ve organ nakli yolu ile de bazý þartlara uyularak, tedavinin caiz olmasý gerekir. Nitekim, Müþavere ve Dinî Eserleri Ýnceleme Kurulunun 25.10.1960 tarih ve 492 sayýlý kararýnda, tedavileri için kan nakline zaruret bulunan hasta ve yaralýlara baþka kimselerden kan naklinin; baþka kimselerden alýnacak parçalarýn takýlmasýyla görmeleri mümkün olduðu takdirde; hayatýnda buna izin vermiþ olan kimselerin, ölümlerinden sonra gözlerinden alýnacak parçalarýn bu durumdaki kimselere takýlmalarýnýn caiz olacaðý beyan edilmiþtir.


Din Ýþleri Yüksek Kurulunun 19.01.1968 gün ve 3 sayýlý gerekçeli kararýnda ise yalnýz hayatý kurtarmak için deðil, bir organý tedavi etmek, hastalýðýn tedavisini çabuklaþtýrmak için de kan naklinin caiz olduðu, týbbi ve hukuki kaidelere riayet edilmek þartýyla kalp naklinin de caiz olacaðýifade olunmuþtur.


Yurdumuz dýþýnda, çeþitli Ýslâm Ülkelerinin yetkili kiþilerince de ayný yolda fetvalar verildiði bilinmektedir.


Kurulumuzca da aþaðýdaki þartlara uyularak yapýlacak organ ve doku naklinin caiz olacaðý sonucuna varýlmýþtýr.


Zaruret halinin bulunmasý, yani hastanýn hayatýný veya hayatî bir uzvunu kurtarmak için, bundan baþka çaresi olmadýðýnýn, meslekî ehliyet ve dürüstlüðüne güvenilen bir tabip tarafýndan tespit edilmesi,


Hastalýðýn bu yoldan tedavi edilebileceðine tabibin zann-ý galibinin bulunmasý,


Organ veya dokusu alýnan kiþinin, bu iþlemin yapýldýðý esnada ölmüþ olmasý,


Toplumun huzur ve düzeninin bozulmamasý bakýmýndan organ veya dokusu alýnacak kiþinin saðlýðýnda (ölmeden önce) buna izin vermiþ olmasý veya hayatta iken aksine bir beyaný olmamak þartýyla, yakýnlarýnýn rýzasýnýn saðlanmasý,


Alýnacak organ veya doku karþýlýðýnda hiçbir þekilde ücret alýnmamasý,


Tedavisi yapýlacak hastanýn da kendisine yapýlacak bu nakle razý olmasý gerekir.


el-Ýsra Suresi , 70; et-Tin Suresi, 4


el-Hidaye, el-Ýnaye ve Feth;ül-Kadir 1/65; Fethu babi;l-Ýnaye, 1/126; Fetevay-ý Hindiye, 2/390


Cessas, Ahkamü;l-Kur;an, 1/156; Ýbnü;l-Arabi, Ahkamü;l-Kur;an, 1/55; Kurtubi, 2/232 ve 7/73; Ýbn Hazm, el-Muhalla, 7/426


Fetevay-ý Hindiye, 2/296; el-Va;yül-Ýslami, Sayý 137, Yýl 1396, Kuveyt; Istýlahat-ý Fýkhiye, 3/157


Fetevay-ý Hindiye 2/390