Her þey o zamandan sonra baþlamadý belki, ama daha hýzlý ve farklý bir þekilde ortaya çýktý…
28 Þubat 1997'den sonra baþörtüsü birçok alanda yasaklanmýþ ve dýþlanmýþtý. Bu yasak en bariz þekilde üniversite öðrencisi genç kýzlarý vurdu. Sonrasýnda kamuda ve özel sektörün birçok kolunda bu yasaklama bir þekilde uygulandý. Öðrencilerin büyük çoðunluðu okullarýný býrakmak zorunda kalýrken, bir kýsmý baþýný açarak ya da peruk takarak okuluna devam etmeyi tercih etti. Bazý arkadaþlar "onlardan" olduklarýný göstermek için gerçekten "onlar" gibi olmaya baþladýlar. Saçlarýný boyatanlar, farklý farklý þekil verenler oldu. Bir süre sonra bu yeni hayat tarzý daha cazip hale geldi ve artýk böyle "mutlu”ydular.



Öte yandan toplumda daha önce olmadýðý kadar kutuplaþmalar baþ gösterdi. Toplum, baþörtüsü takanlar ve takmayanlar, ondan yana olanlar ve olmayanlar þeklinde ikiye bölündü. Baþörtülüler, rejimi tehdit eden büyük bir tehlike olarak addedildi. Karþý kesim için örtülü olan hanýmlar sadece “ev kýzý” ya da “ev kadýný” olabilirdi. Çünkü bunun dýþýnda herhangi bir vasfý yoktu. Fakat açýk giyinen kadýn moderndi, þehirliydi, sadece o cumhuriyet kadýnýydý; okumuþtu, çalýþmalýydý, kazanmalýydý… Toplumda böyle bir imaj oluþturuldu. Elbette ki, bu iddialarýn tümü mesnetsizdi. Bütün bunlarýn aksi, bu on yýllýk süreç içersinde bir þekilde ispatlandý.



Fakat iþin kötü tarafý, bütün bu baskýn propagandalarýn etkisiyle bir çok baþörtülü -özellikle genç kýz- kendilerini ezik hissettiler. Okumaya devam eden ya da etmeyen her iki grup için de söz konusu oldu bu duygu. Bu ezikliði üstlerinden atmak ve toplumda yer bulmak için giyimlerini “modernleþtirme” çabasý içine girenler oldu. Örtü þekillerinin deðiþtiði, canlý renklerin arttýðý, pantolonun daha sýk kullanýlýr hâle geldiði bir giyim tarzý…

Tesettürden taviz vermeden daha sevimli (sempatik, rahat, uyumlu) giyinmenin peþine düþen genç tesettürlülerin bu çabasý, bir zamanlar, alternatifi olmayan tek tip tesettür þeklinin verdiði keskin mesajdan kurtulma çabasý olarak tanýmlanabilir. Yeni arayýþlarýn bir nedeni de “öteki” olmanýn, “uzaydan düþmüþ bir yaratýk” muamelesine maruz kalmanýn meydana getirdiði býkkýnlýk. Böylelikle kabul görmek, iletiþime açýk olmak ve rahat etmek için yeni yeni tarzlar ortaya çýktý.



Çoðunluðunu lise ve üniversite öðrencilerinin oluþturduðu genç tesettürlüler, hem kuralýna göre örtünmek, hem de özgün giyinmek istediler. Tabii bunu yaparken bir çok çeliþki de beraberinde geldi. Yasakla beraber gelen dýþlanma tecrübesi onlara çok þey öðretmiþti; sempatik, uyumlu, renkli, canlý ol! Verilmek istenen mesajsa gayet açýk aslýnda: “Ben de modernim!”



Tesettüre uygun giysi arama çabasýnýn geliþtirdiði yeni tarzlardan biri üst üste, kat kat giyinme þekliydi. Etek ya da elbise altý pantolon hem tesettüre uygunluðu, hem de rahatlýðýyla oldukça tutulmuþtu. Entelliði salaþlýk olarak gören bazý gençler, kýsa kollu gömleklerin altýna uzun tiþörtler giydi. Gömlek üstü yelekler, basenleri örten tunikler, þallar kullandý. Kaval kemiði hizasýndaki eteklerin altýna giyilen renkli uzun çoraplar, yine renkli Convers marka spor ayakkabýlarla “sempatik” bir görüntü meydana getirdi. Canlýydýk, enerjiktik, sempatiktik artýk…

“Pardösüsüz çýkmam abi!” diyen tesettürlü arkadaþlar da haliyle yeni bir arayýþ içine girdiler. Gerçi bu yeni arayýþa onlarý çaðýran, yeni ve farklý modellerle ortaya çýkan pardösü modelleri oldu. Düþük belli, kemerli, apoletli, militar düðmeli, eskitmeli, spor cepli, hakim yakalý, zincirli, boncuklu, yýrtmaçlý, fermuarlý, çapraz düðmeli; farklý kumaþlarda, farklý renklerde, yüzlerce yeni pardösü modeli…



Hal böyleyken eþarp firmalarý boþ durmadý. Yüzlerce farklý renk ve modelde, ebatta eþarp ürettiler. Onlarýn tanýtým için kullandýklarý konu mankenleri, genç tesettürlülerin ilham kaynaklarýna yenilerini ekledi. Eþarba uygun boneler, bonelere uygun ayakkabýlar, ayakkabýlara uygun çantalar, renklere uygun takýlar…



Caddelerden kesitler…
Çizmelerini pantolonunun üzerine çekip, üzerine diz üstü bir kaban giyen baþörtülü arkadaþýma yaklaþýp soruyorum:
“Çizmeler pantolonun içinde daha hoþ durmaz mýydý sence?”
Önce þaþýrýyor, “Bu da nerden çýktý?” der gibi bakýyor bana. Sonra, “Pantolonumun paçalarý zaten dar, boru paça. Ýçine sokunca daha tarz duruyor bence. Ha çizme, ha pantolon paçasý, pek fark etmiyor benim için. Etek giymeyi zaten sevmiyorum” diyor.
“Madem öyle, aslýnda bol bir pantolon daha uygun dururdu,” diyorum, “O senin fikrin, bence bu da uygun” diyor ve nezaketen gülümseyip yanýmdan uzaklaþýyor…



Gözüme kestirdiðim bir baþörtülü arkadaþýmý daha alýkoyuyorum yolundan, bir merhabayla durduruyorum:
“Merhaba, bir yazý çalýþmasý hazýrlýyorum da, þeyi merak ediyorum, eþarbýn önünü epey sivriltmiþsin gördüðüm kadarýyla (önden çekip, iðneyle biraz daha geriye tutturmuþ yani). Herkeste bu model var, nerden-nasýl çýktý bu fikir, bir fikrin var mý?”



“Ya aslýnda ben hep böyle yapýyordum, sonra bizim okulda moda oldu bu model. Ardýndan neredeyse Fatih’teki bütün kýzlar böyle yapmaya baþladý.”
“Yani ‘tesettür defilesi’ndeki bir mankende görmediniz, öyle mi?”
“Hayýr hayýr, biz yapmadan önce kimsede görmemiþtik bu modeli.”
“Peki, ama neden herkes böyle yaptý sizin okulda, bazýlarýnda çok itici duruyor…”
“Moda da böyle bir þey deðil mi zaten. Sürü psikolojisi. Biri yeni bir þey çýkardýðý zaman, herkes ona yöneliyor. Kendine yakýþsýn ya da yakýþmasýn, bu özelikle gençler arasýnda böyle.”
“Peki, durup dururken neden farklý bir baþörtüsü baðlama sitili ortaya çýkýyor? Ben bu modele çadýr modeli diyorum, çünkü çadýr gibi neredeyse.”
“Farklý olmak adýna.”
“Ama herkes ayný modeli yapýnca, farklý kimse kalmýyor ki…”
“Haklýsýn tabii, ama dedim ya, sürü psikolojisi bu biraz da...”
(Bu arada arkadaþýmýz bir imam-hatip lisesi öðrencisiydi.)







“Neden renklilik, makyaj, spor giyim” diye sorduðumuz baþörtülü arkadaþlarýn cevaplarý ise þöyle:
- Aþýrý yapmýyorum, o nedenle dikkat çekmiyor.
- Artýk makyajsýz kimse olmadýðý için sýradan hale geldi. Bence gayet doðal duruyor.
- Kendimi daha güçlü hissediyorum.
- Benim tarzým bu.
- Makyaj çok estetik duruyor, tabii aþýrýya kaçmamak þartýyla. Hem benim sert ve keskin çizgilerim yok. Neden yapýlmasýn ki?
- Bu biraz özgüven meselesi… Kendimle daha barýþýk olduðuma inanýyorum.
- Hayatýn içindeyim, dýþa dönüðüm.
- Kendimi böyle daha özgür hissediyorum.
- Aslýnda yapýlmamasý gerektiðini biliyorum, ama iþte nefsime söz geçiremiyorum. Fakat o kadar abartanlar var ki, biz onlarýn yanýnda aklanmýþ paklanmýþ kalýyoruz bence. Bu soruyu onlara sormalýsýnýz.
- Bence bu þekilde baþörtüsü ve tesettür seviliyor. Daha çok eðilim oluyor. Çünkü þýk duruyor, korkulacak bir þeyin olmadýðý mesajýný veriyoruz bir bakýma.
- Biz bu zamanda çok zor olan bir þeyi baþarýyoruz. Bu kadarý da bize caizdir diye düþünüyorum. Aþýrý da deðil gördüðün gibi. Hem sizden daha az dikkat çektiðim kesin. (Çarþaflý genç arkadaþým, son cümleyi gülümseyerek söylüyor.)
...



Bir camideyiz. Vakit namazýmýzý eda ettikten sonra, çarþaflý bir teyze selâmlýyor bizi. Karþýlýklý “Allah kabul etsin” dualarýndan sonra konuþmaya baþlýyoruz. Öðrenci olup olmadýðýmýzý soruyor. “Okullarýmýzdan atýldýk, baþörtüsünden” diyoruz gülerek. (Çünkü artýk sadece gülünecek bir hal aldý.) “Maþallah” diyor. Kendini anlatýyor, nasýl kapandýðýný, ilim meclislerinde nasýl bulunduðunu, nasýl çarþafa girdiðini… Ýyi hoþ muhabbet ediyoruz. Sonra bize dua ediyor ayrýlacaðýmýz vakit, “Allah size de tesettürü nasip etsin, çok sevdim sizleri” diyor.
Arkadaþýmla birbirimize bakýyoruz, “Nasýl yani?!” der gibi. Biz zaten tesettürlüyüz, yoksa deðil miyiz?..



Ayakkabýlarýmýzý alýp çýkýyoruz camiden. Kol kola girip yürümeye baþlýyoruz. Birbirimizi süzüyoruz arkadaþýmla aþaðýdan yukarý doðru. Altýmýzda pantolon var. Bende siyah, onda kahverengi kadife pardösü. Eþarplarýmýz orta büyüklükte, ama rengârenk. Hal ve hareketlerimiz zaten olmasý gerektiði gibi… Edebe riayet ediyoruz elimizden geldiðince.
“Aðýr bir darbe yedik” diyorum arkadaþýma. “Teyze bize resmen ‘Tesettürsüzsünüz’ dedi. Ýnanamýyorum ya…”
“Pantolonlarýmýza takýldý galiba, eþarplarýmýz da renkli zaten. Muhtemelen bunun için dokundurmuþtur” diyor arkadaþým.
Yol boyunca bir sessizlik oluyor. Sadece yürüyoruz. Sanýrým ikimizin de vicdaný tuhaf bir þekilde yara alýyor.
“Biz vasat olaný tercih ettik, ama...” diyor arkadaþým neden sonra.
Böylelikle biz, eðrisiyle doðrusuyla kendi muhasebemizi yapmaya koyuluyoruz.



**



Bilkent Üniversitesi doktora öðrencisi Ertan Keskinsoy, Radikal 2’de yayýmlanan makalesinde “Ýkinci kuþak baþörtülüler ortaya çýkmaya baþladý” demiþ. “Metropol/kozmopol yaþamýna ayak uydurmanýn bir iþareti olarak sokaklarda artýk baþörtüsü ile birlikte daha tuhaf kombinasyonlar görmeye baþladýk” diye de eklemiþ.
Keskinsoy’un “tuhaf kombinasyon”dan kastý, baþörtülünün diz hizasýndaki kýsa eteðinin, aðýr makyajýnýn ve daracýk kýyafetinin baþýndakiyle oluþturduðu tezatmýþ…



**



Ýþte þimdi muhasebe zamaný. Kendimizi bir köþeye sýkýþtýrýp sormak zorundayýz:
Neden baþörtüsü?
Nasýl bir tesettür?
Kimin için tesettür?
Nasýldýk, nasýl olduk, nasýl olmalýydýk?